SECTIO IV. CUR MALUM INTER ATTRIBUTA ENTIS NON NUMERETUR

1. Ratio difficultatis. — Ratio dubitandi esse potest quia malum, ut ex hactenus dictis constat, ratione distinguitur ab ente, eique tribuitur ipsumque denominat; cur ergo inter proprietates entis non numeratur? Quod enim bonum sit etiam eius proprietas, non obstat, cum possit ens diversis rationibus bonum et malum esse. Neque etiam obstat quod privationem dicat; nam etiam unum de formali dicit negationem et nihilominus est una ex praecipuis proprietatibus entis. Denique non obstat quod non omne ens videatur esse malum, quia, licet nullum ens sit in se absolute malum, id est, defectuosum, tamen omne ens, etiam Deus ipse, est alicui malum, id est, disconveniens; ergo hoc satis est ut malum in communi debuerit inter proprietates entis numerari.

2. Conclusio qua dubium expeditur. — Dicendum nihilominus est merito non numerari malum inter attributa entis. Cuius rei rationes plures reddi possunt, sed quae inter arguendum tacta sunt, possunt sufficere. Primum enim, malum ut malum non dicit de formali aliquid pertinens ad rationem entis, sed potius tendentiam (ut sic dicam) ad non ens seu defectum et imbecillitatem entis; ergo non potest huiusmodi ratio constituere peculiare attributum entis ut ens est, sed potius posset attribui alicui enti ut defectibile est. Unde non est similis ratio de unitate, tum quia unitas non dicit solam negationem, sed entitatem sub negatione, malitia autem in sola privatione sufficienter salvatur; tum etiam quia per illam negationem quam unum includit, circumscribimus integritatem quam ens in se habet, et consequenter entitatem eius; per privationem autem quam malum dicit, non declaramus entitatem, nec circumscribimus aliquid pertinens ad constitutionem ipsius entis, sed explicamus potius defectum entitatis, qui in aliquo ente interdum esse potest.

3. Ens hinc excedit malum, a quo illinc exceditur. — Secundo, hinc fit ut malum non sit reciprocum enti, ut vel ob eam causam non possit esse attributum eius. Non est autem reciprocum, tum ex parte ipsius mali quod latius patet quam ens, tum ex parte ipsius entis quod aliunde latius patet quam malum. Primum patet, quia, cum malitia non includat in suo conceptu entitatem, sed sufficienter salvetur in privatione entitatis, non requirit reale ens ad propriam mali denominationem; ipsa enim privatio perfectionis debitae non solum est malitia, sed vere ac proprie dicitur malum quoddam; nam, eo modo quo concipitur per modum entis (quamvis verum ens non sit), concipitur etiam et denominatur malum quoddam, quamvis non concipiatur ut ens in se malum sed ut malum eius cuius est privatio. Quomodo etiam in moralibus pura omissio, si esset vere ac proprie peccatum, esset et malum hominis. Secundum patet quia non omne ens est vere ac proprie malum, quod quidem de Deo est certissimum, nam nec ipse in se habet defectum aliquem unde malus dici possit, neque alicui enti est vere et absolute disconveniens, sed maxime conveniens, immo simpliciter necessarium ad cuiuslibet alterius entis bonum et perfectionem. Quod si aliquando apprehenditur ut disconveniens, illud vel falso apprehenditur, vel solum secundum quid et per quamdam denominationem extrinsecam id Deo tribui potest ratione alicuius effectus disconvenientis homini quem in ipso causat; haec autem denominatio extrinseca nec proprie malum constituit nec ad proprietates entis pertinere potest. Neque solum in Deo, sed etiam in multis entibus creatis reperiri potest integra bonitas sine ulla malitia. Quamquam enim extra Deum nullum sit ens creatum quod non possit alicui malo subiacere, malo (inquam) vel morali, si sit creatum et intellectuale suppositum, vel naturali saltem, aut poenali, tamen multis entibus creatis communicari potest ut nullam proprie habeant malitiam, sed totam perfectionem sibi debitam. ut in beatis angelis contingit, quibus hoc peculiare est ut nulli malo subditi unquam fuerint nec futuri unquam sint. Homines enim etiam beati, licet iam careant omni malo in perpetuum, aliquando tamen alicui malo subiacuerunt, si non culpae, quod rarum est, saltem poenae, quod nullus evasit. In reliquis autem entibus sola caelestia corpora videntur libera omni malo naturali, quatenus incorruptibilia sunt et a peregrinis impressionibus omnino libera. Est autem considerandum haec omnia esse intelligenda de malo proprie sumpto quatenus de formali dicit propriam privationem bonitatis debitae; nam, si generalius loquamur de malo, ut dicat negationem solam alicuius bonitatis et perfectionis simpliciter, sic quidem omne ens extra Deum potest dici aliquo modo malum, quo sensu posset illud intelligi: Nemo bonus nisi solus Deus. Verumtamen illa acceptio mali impropriissima est, ut ex supra dictis patet; nam propter solam negationem perfectionis non debitae dici potest ens aut imperfectum negative aut minus perfectum, non tamen malum, Neque Deus solus dicitur bonus quia omnia alia sint mala, sed quia solus ipse est bonus per essentiam, aut per antonomasiam vel analogiam, Addo praeterea eo modo quo ens creatum malum in ea improprietate seu potius imperfectum dicitur, non id habere ex ratione entis sed quia ex nihilo est.

4. Caeli naturali bono integre praediti. — Malum enti nonnisi accidentario inest. — Tertia ratio ex dictis sumi potest quia proprietates entis debent per se et ab intrinseco consequi ipsum ens; malum autem non ita comparatur ad ens, sed omnino per accidens et ab extrinseco illi convenit. Qua ratione superius probabamus malum non esse sine aliqua causa, quia dicit defectum contra naturae debitum, qui non contingit absque extrinseca causa. Provenit ergo malum illi enti cui inest, non ex se sed ab extrinseco et ex accidenti; non ergo potest ad entis proprietates pertinere. Et quamvis interdum contingat ex intrinseca natura duorum entium consequi ut unum sit alteri disconveniens, et consequenter malum eius, quomodo in moralibus dicuntur esse aliqui actus intrinsece mali, tamen hoc ipsum est valde per accidens ad rationem entis et peculiare quorumdam entium habentium inter se repugnantiam vel improportionem aliquam. Ob has ergo causas non debuit malum inter rationes entis recenseri.