PROOEMIUM

Huius historiae partis utilitas — Eiusdem vices — Auctoris consilium —

Narrandi viri amplitudo — Virtutes — Vicia — Huius scribendae historiae caussa et ratio.

Si qua historiae pars magnam prae ceteris affert legendi utilitatem, ea procul dubio est quae clarorum hominum vitas posteritati consignat. Ea namque eximios virtute viros, labore et industria a prima usque vitae institutione sensim et per gradus ad summa evectos, describit, minoribus in aemulandi incitamentum et viam: cum, contra, in rerum publice scriptarum memoriis summi duces iam consummatae virtutis amplissimaeque auctoritatis exhibeantur, qui sane iuventuti, cuius erudiendae praecipua reipublicae cura, magis admirationi sunt quam documento. Praeterea hoc scriptionis genus, in peculiari argumento occupatum, minutas et maxime proprias rerum caussas, quae obtutum eorum qui communia ac summa scribunt facile effugere solent, diligentius exequitur, ut quam exiguis saepe momentis ingentes rerum moles stare vel ruere doceat: nam, ut omnis doctrinae, ita historiae praecipuus fructus habetur, minima, unde magna existunt, intellexisse. Postremo, quemadmodum ii, quos memorat, utroque vitae genere constiterint et quo pacto domi forisque convenerint, sedulo narrat: qua una, re vera, sapientiae nota discernitur.

Sed, quia natura comparatum vires primum modeste haberi, mox intendi, tandem dissolvi; hoc item progressu haec historiae pars est ipsas respublicas consecuta. Principio enim is honor virtuti, generis humani commodis indulgenti, habebatur; deinde potentiae ac dominandi libidini paruit; tandem

ignavorum fortunae est prostitutus, et eorum quoque vitae literis consignatae, qui, cum nihil insigne ex sese ediderint, nihilque nedum eximium ad gloriam, sed vel mediocre ad demerendam laudem effecerint, ipsa rerum mole, quarum forsan inutilis pars fuere, conspiciantur. Itaque eorum vitae, praeter quam ut honores et imperia ab ipsis in familias inlata legentes admoneant, nullo alio consilio conscriptae esse videantur.

His de caussis, Rerum gestarum nomine inscriptam, Antonii Caraphaei vitam contexere destinavi: qui, sub Leopoldo romanorum imperatore, ab imis militiae ordinibus ad summa armorum imperia, maximas provincias, amplissimas legationes promotus, et ad regni arcana, penitius quam ceteri aulae, a principe inductus, consilio et virtute tot tantasque res confecit ut «imperii romani temporibus natus omnino esse» diceretur Ex epistolis Francisci Uldarici comitis Kinskii, magni Boiohemiae cancellarii et a sanctiori belli Consilio. ³.

Nam scientiae militaris, quam qui maxime, gnarus, sed enim, equi militisque cura et arte hyberna disponendi, aestiva adversus hostes firmandi, omnes suae tempestatis belli duces facile superavit; — prisca disciplinae severitate militarem licentiam coërcuit; — rara prudentia quam minimo aere minimoque sanguine maximas res bene gessit; — magis cauti imperatoris apud sapientes laude quam animosi strepitu inter multitudinem delectatus, per summam animi magnitudinem, aliorum belli summorum ducum, quamvis aemulorum gloriae, mira providentia commodavit; — in consiliis dandis, vel cum potentiorum offensione, tuta magis quam magnifica censuit, alienasque sententias, si quae inutiles viderentur, inter deliberandum libere graviterque aversatus, decretas tandem eo studio ac diligentia adiuvit ut suas; — in muneribus obeundis suam nominis honestatem nunquam tulit ulterioris potentiae cupiditati servire, et si quae cum minima suae existimationis minutione delata essent, alto animo respuit, mox dignitate cumulata recepit; — diligenti incessantique aemulorum arte fere

semper a Caesare procul habitus, fere semper Caesari consiliis praesto fuit; — asperrimis provinciis obiectus ut rerum difficultate obrueretur, semper Austrii rem, aemulorum invidiam, reliquorum de se opinionem auxit; — sui obtrectationes reipublicae condonavit, ratus a solo principe civilem honestatem aestimari oportere; — nisi Caesarem unum, respexit praeterea neminem, et, incredibili animi fortitudine eiusdem rem faciens, magnas inimicitias cunctas post rempublicam habuit. Cum his virtutibus iuxta vicia: in maiestatis rebus suspiciones habere pro crimine; rigore nimio ad saevitiam inclinare; acerrimus tributa conradere; infensus inimicorum persecutor. Sed haec ipsa Leopoldi virtutibus altius eminendi opportunitatem dedere: qui vel manifestis perduellionis reis ignosceret, gravia civibus tributa remitteret, et omnes, vel aulae administros, vel belli duces, nedum principis, sed patria charitate complecteretur. Tandem eo, quo maxime laborabat, supremae necessitati concessit: nam in rebus, quae, salva republica, privatam ipsius laederent dignitatem, infirmus animi praecepsque consilii fuit, qua parte intectus lethali inimicorum vulneri patuit.

Patria pietate ductus, talem virum, popularem meum, in scribendi argumentum delegi, qui neapolitanum nomen inter Germanos citra omne exemplum praeter ceteros illustravit. Eius ita praeclare facta prodam, ut non dissimulaverim inlaudata: Hadrianus enim, eius opum ac nominis heres, iuventae flore, tamen ea praeditus sapientia est ut patrui pietatem vero postponat. Ingenio, ut non decoro, scribendi tamen libertatem optimus princeps fecit, cuius artes fuere acquiescere partis, sancte foedera custodire, liberalitatis et clementiae laudibus celebrari. Latine scribo: magnae enim et immortali memoria dignae res gestae merent linguae committi, qua maiestas romana locuta est et, cum romanis legibus caeremoniisque, aeternum duratura speratur, et ea heic certa ratio, ut vir apud multas et varias Europae nationes nobilis cunctis communi lingua narretur.